Dubicze Cerkiewne

Jest siedzibą gminy. Nazwa wywodzi się od nazwy osobowej Dub. Człon wyróżniający Cerkiewne jest nazwą kulturową, wskazuje na to, że jest tu cerkiew. Zaświadczoną w 1664r. oboczną nazwę tej wsi w postaci Żarywiec można identyfikować z występującą dziś we wsi gwarową nazwą łąki i zarośli Żarywiec. Wieś założono około 1532 roku.

Z ciągle jeszcze żywych legend wynika, że w XVI w. na obszar obecnej wsi przywędrowało z północnych stron Litwy plemię Krywiczów i założyło obóz. Wobec tego, że miejsce było urocze i piękne, Krywicze pozostali tutaj na dłużej, a potem i na stałe. Członkowie tego plemienia osiedlali się w pobliżu dębowego lasu ("dębowy las" - po białorusku "dubrowa"). Od nazwy dębu ( po białorusku "dąb" - "dub" ) osiedle przyjęło nazwę Dubicze.

Wśród miejscowej ludności żywa jest również legenda, że od powstania wsi Dubicze istniała tu cerkiew, co potwierdza przywilej króla Zygmunta II z 1553 roku. Starsi mieszkańcy wskazują, że pierwotnie cerkiew była zlokalizowana około kilometra na południowy wschód, obecnie na terenie Ośr. Wyp. Bachmaty. Obok cerkwi przebiegał trakt carski z Bielska Podlaskiego do Kamieńca i dlatego po dzień dzisiejszy nazywany on jest gościńcem Kamienieckim.

Jak głosi legenda cerkiew Piotra i Pawła spaliła się. W czasie pożaru tej świątyni, ikona niesiona wiatrem, upadła na samym końcu wsi Dubicze ( od strony Grabowca). Ludność uznała to miejsce za opatrznościowe do lokalizacji nowej cerkwi p.w. Opieki P.M.P. Kiedy zbudowano nową cerkiew, dokładnie nie wiadomo. Było to po roku 1717. Jedno ze źródeł podaje 1729 rok. Mikołaj Panifiluk datuje budowę tej cerkwi na lata 1760-70.

Inna legenda głosi, że pierwsza cerkiew nie spłonęła lecz została wchłonięta w ziemię, za grzechy parafian. W dzień "Piotra i Pawła" , który wg. kalendarza przypada 12.07., można w południe pójść na owe wzgórze, przyłożyć ucho do ziemi aby usłyszeć bicie dzwonów cerkiewnych. Na miejscu starej cerkwi stoi kamienny krzyż z wyrytą datą 1902r. Stanowi on pamiątkę po byłej cerkwi.

W Dubiczach mówi się także o skarbie Napoleona, który jest prawdopodobnie schowany gdzieś w okolicy Dubicz Cerkiewnych, od czasu gdy Francuzi uciekali z Rosji w 1812 roku. Być może z tym wydarzeniem wiąże się nazwa końca wsi od strony Tofiłowiec która brzmi "Turki"